Podziurawione kulami popiersie Tarasa Szewczenki – ukraińskiego wieszcza narodowego, fot. Yurii Veres
Każda wojna przynosi spustoszenie i zabiera to co najcenniejsze – bliskich, domy, poczucie bezpieczeństwa. Niszczy też wypracowany przez pokolenia kapitał i niweczy plany na przyszłość. Jej skutki są również odczuwalne w sferze, która kształtuje narodową tożsamość – kulturze. Rosyjska agresja spowodowała, że unikalne dziedzictwo Ukrainy ginie na naszych oczach. Strat wyrządzonych w tym obszarze nie da się odbudować.
Polska doskonale wie czym jest utrata dziedzictwa kulturowego – wojny jakie dotknęły nasz kraj w ubiegłym stuleciu pozbawiły nas zabytkowej architektury, zbiorów sztuki, księgozbiorów i zasobów archiwalnych. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – dostrzegając zmianę strategii militarnej Rosji (niszczenie obiektów cywilnych) – postanowiło powołać specjalną komórkę, której zadaniem jest pomoc Ukrainie w tym obszarze. Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie ma koordynować (krajowe i zagraniczne) inicjatywy ratujące zasoby kulturalne naszego bliskiego sąsiada.
Głównym zadaniem Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie jest koordynacja działań mających na celu ochronę ukraińskiego dziedzictwa kulturowego zagrożonego trwającymi działaniami wojennymi.
Centrum na bieżąco aktualizuje bazę potrzeb zgłaszanych przez instytucje na Ukrainie, weryfikuje zgłoszenia i organizuje transporty do Lwowa, Kijowa oraz innych miejscowości we współpracy z partnerami krajowymi i zagranicznymi. Aby zapewnić efektywną organizację, Centrum regularnie komunikuje się z grupą roboczą „Heritage Emergency Response Initiative” powołaną przez Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy w celu efektywnej dystrybucji pomocy materialnej potrzebującym instytucjom kultury.
Oprócz koordynacji logistycznej, Centrum pomaga w zakupie konkretnego wsparcia materialnego, a także pozyskuje niezbędne środki finansowe.
Zaangażowany zespół Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie nieustannie pracuje nad zapewnieniem efektywnego dostarczania zweryfikowanej pomocy materialnej we współpracy z naszymi ukraińskimi partnerami.
Centrum zbiera również informacje dotyczące zniszczeń ukraińskiego dziedzictwa kulturowego oraz poniesionych strat. Na bieżąco analizujemy źródła ukraińskie tworząc bazę wiedzy o działaniach na terenie Ukrainy. Upowszechniamy wiedzę na temat skali zniszczeń, w tym także za pośrednictwem naszej strony internetowej oraz profil facebook.
Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie powstało w ramach struktury Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID) – instytucji, która od 60 lat bada i chroni polskie dziedzictwo kulturowe. Zadaniem pracowników Centrum – we współpracy z członkami działającego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Zespołu zadaniowego do monitorowania i analizowania zagrożeń dla dziedzictwa kulturowego (powołanego zarządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 23 lutego 2022 roku) – jest koordynowanie pomocy na rzecz ratowania ukraińskiego dziedzictwa kulturalnego zagrożonego działaniami wojennymi.
Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie tworzy zespół pracowników, których zadaniem jest koordynowanie działań zmierzających do ochrony zabytków na terenie naszego bliskiego sąsiada.
Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie świadczy nie tylko pomoc doraźną poprzez przekazywanie na teren Ukrainy transportów sprzętu niezbędnego do zabezpieczenia zbiorów oraz zabytków ulokowanych w przestrzeniach miejskich, m.in. sprzętu przeciwpożarowego, specjalistycznych materiałów do zabezpieczania zbiorów i zabytkowych budowli, lecz również środków finansowych dla pracowników stojących na straży bezpieczeństwa dóbr kultury.
Centrum realizuje również działalność edukacyjną, zbierając informacje dotyczące ukraińskich strat w dziedzictwie i szerząc wiedzę o nich. Ponadto, Centrum szerzy świadomość o przyjętej w 2018 r. przez UNESCO tzw. Rekomendacji Warszawskiej w sprawie odbudowy i rekonstrukcji dziedzictwa kulturowego (ang. Warsaw Recommendation on Recovery and Reconstruction of Cultural Heritage). Jest to dokument zawierający kompleksowy zbiór zasad dotyczących procesu odbudowy miast i rekonstrukcji zabytkowych obiektów lub zespołów budynków zniszczonych na skutek konfliktów zbrojnych lub katastrof naturalnych.
Po raz pierwszy w stolicy Polski spotkali się przedstawiciele UNESCO, ICOMOS, ICCROM, UNISDR, Banku Światowego oraz Global Alliance for Urban Crises (Światowy sojusz na rzecz przeciwdziałania kryzysom miejskim), by wspólnie dyskutować o problemach związanych z odbudową miejsc światowego dziedzictwa.
Wynikiem konferencji „The challenges of World Heritage recovery. International conference on reconstruction”, która odbyła się na Zamku Królewskim w Warszawie w dniach 6-8 maja 2018 roku z udziałem ponad 200 uczestników reprezentujących wszystkie regiony świata, jest przyjęcie Rekomendacji Warszawskiej wskazującej zasady, jakimi należy się kierować przy odbudowie zabytków, ze szczególnym uwzględnieniem historycznych miast.
Raport pod tytułem „Zachować dziedzictwo Ukrainy” powstał jako podsumowanie działań prowadzonych przez Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie.
Raport napisany został w języku angielskim i jest jednym z pierwszych opracowań, które przedstawia w sposób kompleksowy problematykę zniszczeń dziedzictwa kulturowego i wskazuje na konieczność podjęcia działań przez wspólnotę międzynarodową w celu skuteczniejszej ochrony kultury w czasie konfliktu zbrojnego.
Raport z działalności Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie pod tytułem „Ocalić dziedzictwo Ukrainy” to podsumowanie działań własnych w latach 2022 i 2023 oraz innych instytucji i placówek podległych Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Ułatwienia dostępu
